Πώς τα ελληνικά ΜΜΕ αναπαριστούν τη «λαϊκή κουλτούρα»;

Την Πέμπτη 09/10/2008 στο Θεσσαλικό κανάλι ΤRT ώρα 23.45 μ.μ. παρακολούθησα τη σατιρική εκπομπή «Εν τούτω γέλα». Ο παρουσιαστής της εκπομπής έχοντας μόνο ένα μικρόφωνο στο χέρι και παρέα έναν κάμεραμαν, παρουσίαζε την εκπομπή στην λαϊκή αγορά μιας πόλης. Ανάμεσα στους ανθρώπους που ψώνιζαν εκείνη την ώρα λαχανικά και φρούτα, ο παρουσιαστής σχολίαζε και καυτηρίαζε τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά δρώμενα της χώρας με μοναδικό χιούμορ. Παρακάτω θα παρουσιάσω με ποιο τρόπο τα ΜΜΕ αναπαριστούν την «λαϊκή κουλτούρα»;

Ο παρουσιαστής παραδείγματος χάρη για να προκαλέσει χιούμορ ή και ερωτήματα για κάποιους άλλους, είχε βάλει μπροστά στο στήθος μία λευκή ταμπέλα που έγραφε: «Βοηθείστε έναν τεμπέλη να μην πάρει τον στραβό το δρόμο και δουλέψει» ζητώντας λεφτά εικονικά. Οι περαστικοί τον κοιτούσαν και γελούσαν κανείς δεν τον έβλεπε στα σοβαρά μάλιστα μια κυρία τον κορόιδεψε λέγοντας πως νόμιζε ότι μόνο εκείνη είναι τεμπέλα και ότι δεν ήξερε πως υπάρχουν και αλλού τεμπέληδες. Διαβάζοντας αυτό το μήνυμα με παραπέμπει προσωπικά στην περίπτωση των ανθρώπων που βαριούνται να εργάζονται και κάθονται στο σπίτι παραπονιμένους ότι δεν υπάρχουν θέσεις εργασίας και χρήματα ενώ το ίδιο μήνυμα για κάποιους άλλους μπορεί να σημαίνει μόνο διασκέδαση.

Στην συνέχεια ο παρουσιαστής πηγαίνοντας στους πάγους των παραγωγών σχολίαζε τις τιμές, προτύνοντας στους περαστικούς να αγοράσουν προϊόντα με τον εξής τρόπο: «πάρτε πατάτες, ελάτε όλα φτηνά, πατάτες με 10 άτοκες δόσεις». Πιστεύω ότι ήθελε να προβάλει την οικονομική κατάσταση όπου όλα τα προϊόντα είναι ακριβά και τα χρήματα από τους μισθούς ή συντάξεις δεν είναι αρκετά για να συντηρηθεί μια οικογένεια.

Κατά την άποψή μου, πιστεύω ότι στην συγκεκριμένη εκπομπή χρησιμοποιήθηκαν οι θεωρίες εμπρόθετη και κονστρουκτιβιστική. Στην εμπρόθετη θεωρία ο δημιουργός μας παρουσιάζει μια πραγματική κατάσταση της χώρας και αναφέρομαι συγκεκριμένα στα οικονομικά προβλήματα διότι αυτά φανερώθηκαν τις περισσότερες φορές αλλά με έναν τρόπο εκτός πραγματικότητας όταν για παράδειγμα αναφέρεται στην αγορά της πατάτας με 10 άτοκες δόσεις. Σε αυτή την περίπτωση η αναπαράσταση φιλτράρεται από τον δημιουργό και έχουμε την εμπρόθετη θεωρία.

Στην κονστρουκτιβιστική θεωρία ο δημιουργός στην ουσία στήθηκε στο πλαίσιο της «λαϊκής αγοράς» για την κατασκευή του δικού του έργο. Μιλάω συγκεκριμένα για το κείμενο που ταξίδεψε από τον πομπό σε δέκτη με έναν λογοτεχνικό χαρακτήρα και μία θεατρική καλλιτεχνία. Για τον St. Horn πομπό-δέκτη συνδέονται μαζί και σύμφωνα με την ανάλυση που μας δίνει δεν θα μπορούσα κι εγώ προσωπικά να είχα αποκωδικοποιήσει ένα νόημα αν δεν υπήρχε κάποια κωδικοποίηση από τον δημιουργό.

Οι κώδικές που χρησιμοποιούνται στις αναπαραστάσεις με «πραγματικούς ανθρώπους» αναπλάθονται για να μπορούμε να τις κατανοήσουμε καλύτερα μέσω άλλων κωδίκων. Για παράδειγμα όταν ο παρουσιαστής λέει σε έναν πακιστανό μετανάστη ότι σήμερα για να μπορείς να μείνεις στην Ελλάδα πρέπει να κλέψεις κάτι και όχι να έχεις πράσινη κάρτα. Η σημειωτική στην οπτική εικόνα του πακιστανού μας βοηθάει να καταλάβουμε άμεσα την «πραγματική ζωή» και δυσκολία των μεταναστών στην Ελλάδα.

Επίσης, αυτά τα άτομα αναπαριστούσαν στιγμιότυπα της καθημερινής ζωής όπως στην ώρα της εργασίας ενός παραγωγού, η επαφή του παραγωγού με τον καταναλωτή, μετανάστες, χρηματικές συναλλαγές την ώρα της αγοράς των λαχανικών και φρούτων, όλα δίνουν ένα «εφε πραγματικότητας» στην εκπομπή, ενώ αν δούμε από την άλλη μεριά εκπομπές τύπου «Αλ τσαντίρι νιούζ» του Λαζόπουλου που παρουσιάζονται μέσα σε στούντιο, πάλι μας διασκεδάζουν με τα ίδια θέματα αλλά οι συμμετέχοντες που συμμετέχουν στην εκπομπή δεν βιώνουν ρεαλιστική αντανάκλασης της πραγματικότητας και δεν πλησιάζουν τόσο κοντά στις αληθινές ιστορίες που παρουσιάζονται.

Διάλεξα να παρουσιάσω το συγκεκριμένο μηντιακό προϊών ως «λαϊκή κουλτούρα», διότι θεώρω πως η δημιουργία, η διασκέδαση και η κατανάλωση αποτελούν πολιτισμικά αγαθά και αξίες οι οποίες διαδραματίστηκαν στην συγκεκριμένη εκπομπή.